De stoomvaart heeft in Nederland een lange en rijke traditie. Wie herinnert zich niet de 2-pijps radersleepboten met vele lengtes sleepschepen die zich in traag tempo bergopwaarts de Rijn op begaven. Tal van kleinere eenheden met veel minder PK’s verrichten daden die ons meer aanspraken dan de huidige duwvloot.
De stoommachine stamt uit de 18e eeuw, maar kwam in de negentiende en begin twintigste eeuw pas goed tot grote bloei. Van de diverse typen stoomschepen heeft de stoomsleepboot het langst dienst gedaan. Deze spreekt , naast de voormalig beurt- en passagiersschepen, ook vaak het meest tot de verbeelding. Nederland heeft zowel op de Rijn als in binnen- en zeevaart altijd een grote inbreng gehad in de stoomsleepvaart.
Er is echter weinig bewaard gebleven, de radersleepboten b.v. zijn alle gesloopt of verloren gegaan, hoewel er nog een als boothuis van een watersportvereniging dienst doet in Mannheim, de Dordrecht gebouwd in 1923 en uit de vaart in 1957.
Ze zal nooit meer als stoomsleepboot van de kade komen.
Slechts enkele kleinere stoomsleepboten konden aan de slopershamer ontkomen en dan nog voornamelijk door particulier initiatief.
Een aantal sloperijen dient te worden genoemd, omdat zij zich naast hun commerciele activiteiten ook soms inzette voor het behoud van deze schepen.
Belangrijk voor de huidige vloot van stoomschepen waren de scheepssloperij A.C. Slooten uit Wormer waardoor o.a. de stoomsleepboten Johannes, Scheelenkuhlen, Noordzee, Bielenberg, en Jacob Langeberg bewaard zijn gebleven.
In een later stadium geld dat ook voor de gebroeders Heisse uit Zaandam, die de Furie, Lauwerszee, Nixe, Cerberus en de Hugo Hedrich hebben behouden voor sloop.
J.T.M. Mos uit Enkhuizen heeft ook enkele stoomsleepboten op zijn naam staan, Roek, Rosalie, Hercules en de Succes.
In 1977 besluiten de particuliere bezitters van stoomsleepboten een vereniging op te richten, om samen het behoud na te streven voor deze oude werkpaarden.
Het feit dat de stoomschepen door organisatoren werden benaderd om evenementen op te luisteren, maakte onderling overleg dringend noodzakelijk.
Technische vragen werden hier uitgewisseld, om samen tot het beoogde doel te komen.
Op dit moment zijn bijna alle stoomschepen die binnen de Nederlandse grens varen aangesloten bij de Vereniging Stoomvaart.
Schepen die zijn aangesloten bij musea zijn ook verbonden aan de Vereniging Stoomvaart.
Artikel 3 van de akte van oprichting luidt als volgt:
De vereniging stelt zich ten doel het behoud van door stoomkracht gedreven vaartuigen, alsmede het instandhouden van de ambachten die bij het stoomvaartuig betrokken zijn geweest.
In het algemeen het behartigen van alle gezamenlijke belangen van hen die zich inspannen in de ruimste zin voor het behoud van door stoomkracht gedreven vaartuigen.
Het doel wordt ondermeer bevorderd door het aanleggen van een register van in Nederland aanwezige schepen voortbewogen door stoomkracht.
